Υποδιεύθυνση Αποκατάστασης Τάξης

Η Υποδιεύθυνση Αποκατάστασης Τάξης (ΥΑΤ) άλλοτε γνωστή ως Μονάδες Αποκατάστασης Τάξης (ΜΑΤ) είναι ειδική μονάδα της ελληνικής αστυνομίας και οι επιχειρήσεις της αφορούν κυρίως την καταστολή διαδηλώσεων και την αντιμετώπιση επεισοδίων και ταραχών. H ΥΑΤ φέρει πιο βαρύ εξοπλισμό και η στολή τους θυμίζει περισσότερο στρατιωτικό σώμα.

Η ΥΑΤ χωρίζεται σε διμοιρίες και την κάθε διμοιρία αποτελούν περίπου 15 αστυνομικοί. Διμοιρίες ΥΑΤ υπάρχουν κυρίως στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη, αλλά και στην Πάτρα, το Ηράκλειο Κρήτης και την Λάρισα.

Οι άντρες της ΥΑΤ φέρουν τον εξής εξοπλισμό: χακί παντελόνι και κοντομάνικο μπλουζάκι με το σήμα της ΥΑΤ, λευκό κράνος με προσωπίδα και προστατευτικό για τον αυχένα, διάφανη πλαστική ασπίδα που γράφει τις λέξεις "ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ" και από κάτω "POLICE", αστυνομική ράβδο (γκλομπ), αντιασφυξιογόνα μάσκα, το υπηρεσιακό τους πιστόλι, πλαστικά προστατευτικά από τα γόνατα και κάτω, αλεξίσφαιρο γιλέκο, χειροβομβίδες κρότου-λάμψης, χειροβομβίδες δακρυγόνων, χειροπέδες και μικρούς πυροσβεστήρες χειρός. Σπάνια έχουν θεαθεί αστυνομικοί της ΥΑΤ εξοπλισμένοι με ειδικά τυφέκια εκτόξευσης χειροβομβίδων δακρυγόνου και όπλα εκτόξευσης πλαστικών σφαιρών, όμως αυτά τα όπλα ουσιαστικά δεν χρησιμοποιούνται ποτέ.

Οι περισσότεροι αστυνομικοί της διμοιρίας φέρουν τον παραπάνω εξοπλισμό, εκτός από: 1)Τον διμοιρίτη, που είναι ο αρχηγός της διμοιρίας και δεν έχει ασπίδα, αλλά διαθέτει ασύρματο με τον οποίο επικοινωνεί διαρκώς με το Κέντρο Επιχειρήσεων της Ελληνικής Αστυνομίας, και 2) τον "φυσούνα", ο οποίος δεν έχει ασπίδα, καθώς είναι εξοπλισμένος με την "φυσούνα", δηλαδή εκτοξευτήρα χημικών σε μορφή σπρέι (μπουκάλα δακρυγόνου CS που αδειάζει μετά από συνεχή χρήση 16 δευτερολέπτων).

Η ΥΑΤ επεμβαίνει σε διαδηλώσεις και πορείες διαμαρτυρίας (όπου είτε βρίσκεται σε ετοιμότητα είτε επιτίθεται στους διαδηλωτές για να τους περιορίσει), σε καταλήψεις σε πανεπιστήμια (ιδιαίτερα στο ΑΠΘ), σε επεισόδια που λαμβάνουν χώρα σε δρόμους (πχ Εξάρχεια), επεισόδια σε γήπεδα, επιθέσεις κουκουλοφόρων σε κτήρια (όπως η Βουλή, αστυνομικά τμήματα κλπ) όπου αντιμετωπίζει τους κουκουλοφόρους αναρχικούς ή χούλιγκαν. Επίσης αρκετές φορές πραγματοποιεί υπηρεσίες φύλαξης στόχων (πρεσβείες κλπ) ή βοηθάει στην προστασία κρατουμένων στις μεταγωγές (δικαστήρια, φυλακές κλπ).

Σε συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις επιχειρεί συχνά σε συνεργασία με την ΥΜΕΤ.

Όταν επεμβαίνει σε διαδηλώσεις ή συγκεντρώσεις, η ΥΑΤ σχεδόν πάντα αποκτά τον έλεγχο της κατάστασης, αφού οι διαδηλωτές είναι ανυπεράσπιστοι απέναντι στον βαρύ εξοπλισμό των αστυνομικών αυτών, οι οποίοι κάνουν χρήση όλου του οπλισμού τους (ασπίδες, γκλομπ, χημικά, κρότου-λάμψης). Αντίθετα, όταν αντιμετωπίζει κουκουλοφόρους στα επεισόδια, οι διμοιρίες της ΥΑΤ βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση καθώς οι κουκουλοφόροι επιτίθονται με θανατηφόρα όπλα όπως πυροτεχνήματα και φωτοβολίδες, και φυσικά μολότοφ, πέτρες και άλλα αντικείμενα. Οι μόνη προστασία των αστυνομικών απέναντι σε αυτά τα φονικά όπλα είναι οι ασπίδες τους, και ο μόνος τρόπος αντεπίθεσης είναι το αιφνιδιαστικό τρέξιμο και η χρήση δακρυγόνων και χειροβομβίδων κρότου-λάμψης.

Οι διμοιρίες της ΥΑΤ μεταφέρονται με τις κλούβες (λεωφορεία της αστυνομίας μπλε χρώματος με σιδερένιο πλέγμα στα παράθυρα), οι οποίες χρησιμοποιούνται συχνά και σαν οδοφράγματα της αστυνομίας στις διαδηλώσεις.

Τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη χρησιμοποιούνται ειδικά υδροφόρα οχήματα για την καταστολή των διαδηλώσεων και των επεισοδίων. Το όχημα ονομάζεται Αίαντας και αγοράστηκε από το Ισραήλ με κόστος 380.000€. Είναι όχημα άσπρου ή μπλε χρώματος, με σιδερένια κάγκελα στα παράθυρα και θέσεις για οδηγό και συνοδηγό, ενώ στο πίσω μέρος υπάρχει δεξαμενή χωρητικότητας 6.000 λίτρων νερού. Το νερό αυτό εκτοξεύεται με ρυθμιζόμενη πίεση από το κανόνι νερού που βρίσκεται στο πάνω μέρος του οχήματος το οποίο έχει την ικανότητα να περιστρέφεται και το χειρίζεται φυσικά ένας υπάλληλος από το εσωτερικό του οχήματος. Η ρίψη νερού γίνεται για την διάλυση πλήθους στις διαδηλώσεις και την κατάσβεση πυρκαγιών σε κάδους, οδοφράγματα κατά την διάρκεια επεισοδίων. Φυσικά το νερό μπορεί να ανακατευτεί με χημικά. Ο Αίαντας έχει σύστημα αυτοπυρόσβεσης και ειδικό πτύο απομάκρυνσης εμποδίων στα οδοφράγματα. Οι αστυνομικοί αναπτύσσονται συνήθως δεξιά και αριστερά του οχήματος, συνήθως μια διμοιρία ΥΑΤ στα δεξιά και άλλη μία στα αριστερά.

Σπάνια αστυνομικοί της ΥΑΤ μεταφέρονται με ειδικά ημιτεθωρακισμένα οχήματα της αστυνομίας, όπως τότε που στάλθηκαν στα σύνορα στον Έβρο για να αντιμετωπίσουν την εισβολή ατόμων από τουρκικό έδαφος.

Στην ΥΑΤ Θεσσαλονίκης έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια μια καινούργια ομάδα αστυνομικών: οι Ομάδες Συλλήψεων. Οι αστυνομικοί αυτοί ξεχωρίζουν επειδή φοράνε μαύρα κράνη σε αντίθεση με τους υπόλοιπους αστυνομικούς της ΥΑΤ. Συγκεκριμένα, είναι τρεις ή τέσσερις τέτοιοι σε κάθε διμοιρία, δρουν συνήθως ξεχωριστά από τους υπόλοιπους αστυνομικούς, φοράνε μαύρα κράνη που γράφουν στο πίσω μέρος "Ο.Σ." (Ομάδες Συλλήψεων), μόνο ένας από αυτούς φέρει ασπίδα, δεν έχουν γκλομπ, φοράνε σχεδόν πάντα αντιασφυξιογόνα μάσκα ώστε να κρύβουν τα πρόσωπά τους, έχουν χειροπέδες κόφτες χειροβομβίδες δακρυγόνων και κρότου-λάμψης και φοράνε περισσότερα πλαστικά προστατευτικά (στον θώρακα, στην πλάτη, στους ώμους και στα πόδια).

Η ΥΑΤ είναι η υπηρεσία της Ελληνικής Αστυνομίας που έχει δεχθεί την περισσότερη κριτική κατά την διάρκεια της ύπαρξής της.

Κύριοι λόγοι είναι πως συχνά εκτελεί εντολές όπως η διάλυση ειρηνικών συγκεντρώσεων και πορειών διαμαρτυρίας και προβαίνει σε συλλήψεις αθώων φοιτητών ή διαδηλωτών. Επίσης, αρκετά συχνά είναι τα περιστατικά υπέρμετρης αστυνομικής βίας από τους άντρες της ΥΑΤ, όπως ξυλοδαρμοί και βασανιστήρια κατά την διάρκεια συλλήψεων, επιθέσεις σε φωτορεπόρτερ, υπερβολική χρήση δακρυγόνων, άσεμνες χειρονομίες και βρισιές, καταστροφή ιδιωτικών περιουσιών και χρήση αντικανονικών μέσων καταστολής (χτυπήματα με γκλομπ ανάποδα, κλωτσιές χαμηλά κλπ).

Είναι όμως γεγονός το ότι η ΥΑΤ, όπως και όλες οι υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας, λειτουργούν με τρόπο τον οποίο αποφασίζει η κυβέρνηση. Για αυτό τον λόγο δεν είναι σωστό να κατηγορείται αποκλειστικά η Ελληνική Αστυνομία για τον λάθος τρόπο λειτουργίας της.