Κεν Ράσελ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κεν Ράσελ
Ο Ράσελ το 2002
Γέννηση3  Ιουλίου 1927[1][2][3]
Σαουθάμπτον[4]
Θάνατος27  Νοεμβρίου 2011[5][1][2]
Λονδίνο[4]
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου, Pangbourne College και Walthamstow College of Art
Ιδιότητασκηνοθέτης κινηματογράφου, ηθοποιός, σεναριογράφος, κινηματογραφιστής[6], παραγωγός ταινιών, μοντέρ, σκηνοθέτης τηλεόρασης[7] και σκηνοθέτης[8]
ΣύζυγοςHetty Baynes (1992–1999) και Shirley Ann Russell (1956–1978)
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Χένρι Κένεθ Άλφρεντ Ράσελ, γνωστός ως Κεν Ράσελ (αγγλικά: Ken Russell, 3 Ιουλίου 1927 – 27 Νοεμβρίου 2011)[9][10] ήταν Βρετανός σκηνοθέτης, γνωστός για την πρωτοποριακή του δουλειά στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, καθώς και για το επιβλητικό και αμφιλεγόμενο ύφος του. Οι ταινίες του ήταν κυρίως ελεύθερες διασκευές υπαρχόντων κειμένων ή βιογραφιών, κυρίως συνθετών της ρομαντικής εποχής. Ο Ράσελ άρχισε να σκηνοθετεί για το BBC, όπου έκανε δημιουργικές προσαρμογές της ζωής συνθετών που ήταν ασυνήθιστες για την εποχή. Σκηνοθέτησε επίσης πολλές ταινίες μεγάλου μήκους τόσο ανεξάρτητα όσο και για κινηματογραφικά στούντιο.

Ο Ράσελ είναι περισσότερο γνωστός για το βραβευμένο με Όσκαρ αισθηματικό δράμα Ερωτευμένες γυναίκες του 1969, για την ιστορική δραματική ταινία τρόμου Οι δαιμονισμένες (1971), για τη μουσική ταινία φαντασίας Τόμμυ (1975), με τους Who και για την ταινία τρόμου επιστημονικής φαντασίας Ανεξέλεγκτες καταστάσεις (1980). Ο Ράσελ σκηνοθέτησε επίσης αρκετές ταινίες βασισμένες στη ζωή συνθετών κλασικής μουσικής, όπως οι Έντουαρντ Έλγκαρ, Φρέντερικ Ντέλιους, Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι, Γκούσταβ Μάλερ και Φραντς Λιστ.[11]

Ο κριτικός κινηματογράφου Μαρκ Κέρμοουντ, προσπαθώντας το 2006 να συνοψίσει το έργο του σκηνοθέτη, αποκάλεσε τον Ράσελ «κάποιον που απέδειξε ότι ο βρετανικός κινηματογράφος δεν είναι ανάγκη να είναι ο ρεαλισμός του νεροχύτη - θα μπορούσε να είναι εξίσου επιβλητικός όπως ο Φελίνι».[12]

Τα πρώτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ράσελ γεννήθηκε στο Σαουθάμπτον του Χάμσαϊρ της Αγγλίας, στις 3 Ιουλίου 1927.[13] Ήταν ο μεγαλύτερος από τους δύο γιους[14] της Έθελ (το γένος Σμιθ) και του Χένρι Ράσελ, ιδιοκτήτη καταστήματος υποδημάτων.[15] Ο πατέρας του ήταν απόμακρος και έβγαζε την οργή του στην οικογένειά του, έτσι ο Ράσελ περνούσε μεγάλο μέρος του χρόνου του στον κινηματογράφο με τη μητέρα του, η οποία ήταν ψυχικά άρρωστη.[14] Έχει αναφέρει τις ταινίες Οι Νιμπελούνγκεν και The Secret of the Loch ως δύο από τις πρώτες επιρροές του.[16]

Φοίτησε σε ιδιωτικά σχολεία και σπούδασε φωτογραφία στο Τεχνικό Κολέγιο Walthamstow (σήμερα μέρος του Πανεπιστημίου του Ανατολικού Λονδίνου).[14]

Στρατιωτική θητεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ράσελ ήθελε από μικρός να γίνει χορευτής μπαλέτου, αλλά τελικά εντάχθηκε στη Βασιλική Πολεμική Αεροπορία και στο Βρετανικό Εμπορικό Ναυτικό ως έφηβος. Κάποτε, τον έχαν βάλει σκοπιά στον καυτό ήλιο επί ώρες, ενώ διέσχιζε τον Ειρηνικό Ωκεανό, καθώς ο ψυχικά άρρωστος καπετάνιος του πλοίου φοβόταν μια επίθεση από ιαπωνικά υποβρύχια παρά το τέλος του Πολέμου του Ειρηνικού. Μεταπήδησε στην τηλεόραση, μετά από σύντομη καριέρα στον χορό και τη φωτογραφία.[17]

Φωτογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1954 ο Ράσελ ξεκίνησε να εργάζεται ως ανεξάρτητος φωτογράφος τοπικού ενδιαφέροντος. Η σειρά φωτογραφιών του «Teddy Girl» δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Picture Post τον Ιούνιο του 1955 και συνέχισε να εργάζεται ως ανεξάρτητος φωτογράφος τεκμηρίωσης μέχρι το 1959.[18]

Τότε άρχισε να σκηνοθετεί ταινίες μικρού μήκους: Peepshow (1956), Knights on Bikes (1956) και Lourdes (1959). Πήρε πολύ καλές κριτικές για τη μικρού μήκους ταινία του Amelia and the Angel (1959), η οποία τον βοήθησε να εξασφαλίσει δουλειά στο BBC.

Τηλεόραση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ντοκιμαντέρ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μεταξύ 1959 και 1970, ο Ράσελ σκηνοθέτησε ντοκιμαντέρ για τις εκπομπές Monitor και Omnibus.

Γύρισε τα Poet's London (1959), Portrait of a Goon (1959), Gordon Jacob (1959), The Guitar Craze (1959), Variations on a Mechanical Theme (1959), Scottish Painters (1959), Marie Rambert Remembers (1960), The Strange World of Hieronymus Bosch (1960), The Miners' Picnic (1960), Architecture of Entertainment (1960), A House in Bayswater (1960), Shelagh Delaney's Salford (1960), Cranks at Work (1960), The Light Fantastic (1960), Journey Into a Lost World (1960), Lotte Lenya Sings Kurt Weill (1961), Old Battersea House (1961), Portrait of a Soviet Composer (1961), London Moods (1961), Antonio Gaudi (1961), Preservation Man (1962), Mr. Chesher's Traction Engines (1962), The Lonely Shore (1962) και Watch the Birdie (1962).[19]

Οι ταινίες του Ράσελ άρχισαν να μεγαλώνουν σε μήκος, όπως το Pop Goes the Easel (1962) και το ιδιαίτερα επιτυχημένο Elgar (1962) για τον σερ Έντουαρντ Έλγκαρ. Ήταν επίσης η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκαν αναπαραστάσεις σε ντοκιμαντέρ. Ο Ράσελ διαφώνησε με το BBC για τη χρήση ηθοποιών για την απεικόνιση διαφορετικών ηλικιών του ίδιου χαρακτήρα, αντί για τις παραδοσιακές φωτογραφίες και πλάνα τεμηρίωσης.[20]

Ανερχόμενη φήμη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Φωτογραφία του παραγωγού ταινιών Αντρέ ντε Τοθ, του σκηνοθέτη Κεν Ράσελ και του ηθοποιού Μάικλ Κέιν στο Ελσίνκι κατά τα γυρίσματα της Μπαλάντας ενός κατασκόπου (1967)

Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Ράσελ ήταν το French Dressing (1964), μια κωμωδία βασισμένη χαλαρά στο Και ο Θεός... έπλασε τη γυναίκα του Ροζέ Βαντίμ. Η καλλιτεχνική και εμπορική αποτυχία του οδήγησε τον Ράσελ να παρατείνει τη συνεργασία του με το BBC. Για την τηλεόραση έκανε το 16λεπτο Lonely Shore (1964), το μεγαλύτερο Bartok (1964, για τον Μπέλα Μπάρτοκ) και το The Dotty World of James Lloyd (1964). Το 1964 σχεδίαζε να κάνει μια προσαρμογή του έργου Το κουρδιστό πορτοκάλι (1962) του Άντονι Μπέρτζες με πρωταγωνιστές τους Rolling Stones, αλλά εγκατέλειψε την ταινία αφού το Βρετανικό Συμβούλιο Λογοκρισίας ενημέρωσε ότι δεν θα την εγκρίνει.[21]

Ο Ράσελ γνώρισε αξιοσημείωτη καλλιτεχνική επιτυχία με την τηλεοταινία The Debussy Film (1965) με πρωταγωνιστή τον Όλιβερ Ριντ ως Κλοντ Ντεμπισί. Καλές κριτικές πήρε επίσης το Always on Sunday (1965) για τον Ανρί Ρουσό.[22]

Ο Ράσελ γύρισε το Don't Shoot the Composer (1966), ένα ντοκιμαντέρ για τον συνθέτη Ζορτ Ντελερίκαι το πολύ επιτυχημένο Isadora Duncan, The Biggest Dancer in the World (1967), για την Ισιδώρα Ντάνκαν με τη Βίβιαν Πικλς.[23]

Η τηλεοπτική δουλειά του Ράσελ ώθησε τον παραγωγό Χάρι Σάλτσμαν να τον προσλάβει για να σκηνοθετήσει μια ταινία μεγάλου μήκους με τίτλο Η μπαλάντα ενός κατασκόπου (1967), την τρίτη ταινία του Χάρι Πάλμερ με πρωταγωνιστή τον Μάικλ Κέιν. Σχεδίαζε να συνεχίσει με μια βιογραφική ταινία για τον Βάτσλαφ Νιζίνσκι αλλά η Μπαλάντα απέτυχε εμπορικά.[24]

Ο Ράσελ επέστρεψε στην τηλεόραση για το Dante's Inferno (1967) με τον Ριντ ως Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι και με το Song of Summer (1968). Κάποτε είπε ότι η καλύτερη ταινία που έκανε ποτέ ήταν το Song of Summer και ότι δεν θα άλλαζε ούτε ένα πλάνο.[25]

Ταινίες μεγάλου μήκους[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ερωτευμένες γυναίκες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1969, ο Ράσελ σκηνοθέτησε την πιο γνωστή ταινία του, το Ερωτευμένες γυναίκες, μια μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Ντ. Χ. Λόρενς με θέμα δύο καλλιτέχνιδες που είναι αδελφές και ζουν στη Βρετανία μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην ταινία πρωταγωνίστησαν οι Γκλέντα Τζάκσον, Όλιβερ Ριντ, Τζίνι Λίντεν και Άλαν Μπέιτς. Η ταινία έγινε γνωστή μια γυμνή σκηνή πάλης, η οποία έσπασε τη σύμβαση της εποχής προβάλλοντας επί οθόνης ανδρικά γεννητικά όργανα. Οι Ερωτευμένες γυναίκες συνδέθηκαν με τη σεξουαλική επανάσταση στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Έλαβε τέσσερις υποψηφιότητες για Όσκαρ, ανάμεσα στις οποίες και η μοναδική του υποψηφιότητας για Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας.[13]

Η ταινία ήταν υποψήφια για Βραβείο BAFTA για τα κοστούμια της πρώτης συζύγου του Ράσελ, Σίρλεϊ, με την συνεργάστηκε καθ' όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970.

Ο Ράσελ επέστρεψε στην τηλεόραση με το Dance of the Seven Veils (1970) που προσπαθούσε να παρουσιάσει τον Ρίχαρντ Στράους ως ναζί: μια σκηνή συγκεκριμένα έδειχνε έναν Εβραίο να βασανίζεται, ενώ μια ομάδα ανδρών των SS κοιτούσε με ικανοποίησε, με τη μουσική του Στράους να παίζει. Η οικογένεια Στράους εξοργίστηκε τόσο με την ταινία, που απέσυρε όλα τα δικαιώματα για τη χρήση της μουσικής. Η προβολή της ταινίας απαγορεύτηκε ουσιαστικά μέχρι το 2019, οπότε έληξαν τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του Στράους.[26] Η ταινία προβλήθηκε τον Φεβρουάριο του 2020 στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κέσγουικ.[27]

Τρεις ταινίες το 1971[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ράσελ με την Τουίγκι στα γυρίσματα της ταινίας Το αγόρι μου (1971)

Ο Ράσελ συνέχρισε στα χνάρια των Ερωτευμένων γυναικών με μια σειρά από καινοτόμες ταινίες τολμηρής θεματολογίας, οι οποίες συχνά ήταν τόσο αμφιλεγόμενες όσο και επιτυχημένες. Οι αιώνιοι εραστές (1971) είναι μια βιογραφική ταινία για τον Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι, με πρωταγωνιστή τον Ρίτσαρντ Τσάμπερλεν ως Τσαϊκόφσκι και την Γκλέντα Τζάκσον ως σύζυγό του. Το σάουντρακ γράφτηκε από τον Αντρέ Πρεβέν.

Το ακολούθησαν Οι δαιμονισμένες (1971), μια ταινία τόσο προκλητική που η εταιρεία παραγωγής Warner Bros. αρνήθηκε να την κυκλοφορήσει, εκτός αν γίνονταν περικοπές.[28] Εμπνευσμένη από το βιβλίο του Άλντους Χάξλεϊ The Devils of Loudun και με υλικό από το θεατρικό έργο του Τζον Γουάιτινγκ The Devils, η ταινία είχε πρωταγωνιστή τον Όλιβερ Ριντ ως ιερέα που στέκεται εμπόδιο στη διαφθορά εκκλησίας και κράτους. Βοηθούμενη από τη δημοσιότητα των τολμηρών σκηνών, που περιείχε σεξουαλικές εικόνες με καλόγριες, η ταινία έμεινε στην κορυφή των εισπράξεων στο βρετανικό box office για οκτώ εβδομάδες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ταινία, η οποία είχε ήδη μονταριστεί για διανομή στη Βρετανία, υποβλήθηκε σε περαιτέρω επεξεργασία, αλλά ποτέ δεν κυκλοφόρησε ευρέως σε κινηματογραφικές αίθουσες με μορφή όμοια με την αρχική της. Η πρωτότυπη, αμοντάριστη έκδοση έχει παρουσιαστεί στις ΗΠΑ μόνο σε φεστιβάλ κινηματογράφου και σινεφίλ αίθουσες.[29]

Ο Βρετανός κριτικός κινηματογράφου Αλεξαντερ Γουόκερ περιέγραψε την ταινία ως «τερατωδώς απρεπή» σε μια τηλεοπτική αντιπαράθεσή του με τον Ράσελ, με αποτέλεσμα ο σκηνοθέτης να τον χτυπήσει με ένα τυλιγμένο αντίγραφο της Evening Standard, της εφημερίδας στην οποία εργαζόταν ο Γουόκερ.[30] Η αμοντάριστη εκδοχή της ταινίας παραμένει λογοκριμένη.

Στη συνέχεια, ο Ράσελ γύρισε τις Δαιμονισμένες παράλληλα με μια ανανέωση του μιούζικαλ εποχής Το αγόρι μου (1971), για το οποίο πήρε το μοντέλο Τουίγκι, η οποία κέρδισε δύο Χρυσές Σφαίρες για την ερμηνεία της: μια καλύτερης ηθοποιού σε μουσική κωμωδία και μια καλύτερης πρωτοεμφανιζόμενης ηθοποιού. Η ταινία κόπηκε σε μεγάλο βαθμό χάνονταςι και δύο μουσικά νούμερα στην κυκλοφορία της στις ΗΠΑ, όπου δεν είχε μεγάλη επιτυχία.

Μέσα δεκαετίας του 1970[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ράσελ ήθελε να γυρίσει το Little Sparrow, μια ταινία για την Εντίθ Πιάφ, ή μια βιογραφική ταινία για τον βασιλιά Λουδοβίκο Β´ της Βαυαρίας,[31] αλλά καμία ταινία δεν γυρίστηκε. Αντίθετα, ο ίδιος παρείχε το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης για την ταινία Άγριος Μεσσίας (1972), μια βιογραφία του ζωγράφου και γλύπτη Ανρί Γκοντιέ-Μπρεσκά, ο οποίος πέθανε πολεμώντας για τη Γαλλία σε ηλικία 23 ετών, το 1915, στα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι Ντόροθι Τούτιν, Στοκ Άντονι και Έλεν Μίρεν.

Ο Ράσελ ανακοίνωσε τα γυρίσματα μιας βιογραφικής ταινίας για τη Σαρά Μπερνάρ με πρωταγωνίστρια την Μπάρμπρα Στρέιζαντ, αλλά η ταινία τελικά δεν έγινε.[32]

Εργάστηκε με τον Ντέιβιντ Πάτναμ στο Mahler (1974, στην Ελλάδα προβλήθηκε ως Έκσταση) με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Πάουελ ως Γκούσταβ Μάλερ.

Το 1975, η κορυφαία του κινηματογραφική εκδοχή της ροκ όπερας των WhoTommy με πρωταγωνιστές τους Ρότζερ Ντάλτρι, Αν Μάργκρετ, Όλιβερ Ριντ, Έλτον Τζον, Τίνα Τέρνερ, Έρικ Κλάπτον και Τζακ Νίκολσον, πέρασε ένα διάστημα-ρεκόρ δεκατεσσάρων εβδομάδων στη θέση Νο.1.

Δύο μήνες πριν από την κυκλοφορία του Τόμμυ (τον Μάρτιο του 1975), ο Ράσελ ξεκίνησε να δουλεύει στο Lisztomania (1975), πάλι με τον Ρότζερ Ντάλτρι σε μουσική μουσική του progressive rock κιμπορντίστα Ρικ Γουέικμαν.[33] Στην ταινία, η μουσική του Φραντς Λιστ κλέβεται από τον Ρίχαρντ Βάγκνερ. Στη συνέχεια, οι όπερες του Βάγκνερ προβάλλουν το θέμα του Υπερανθρώπου. Τα Τόμμυ και Lisztomania ήταν σημαντικά για την άνοδο του βελτιωμένου ήχου των κινηματογραφικών ταινιών τη δεκαετία του 1970, καθώς ήταν από τις πρώτες ταινίες που κυκλοφόρησαν με Dolby σάουντρακ. Το Lisztomania, που χαρακτηρίστηκε ως "η ταινία που ξεπέρασε το Τόμμυ", έμεινε στην κορυφή του βρετανικού box-office για δύο εβδομάδες τον Νοέμβριο του 1975, ενώ το Τόμμυ ήταν ακόμα στη λίστα των πέντε κορυφαίων εισπρακτικών επιτυχιών της εβδομάδας.

Η επόμενη ταινία του Ράσελ, η βιογραφική ταινία Βαλεντίνο (1977), με πρωταγωνιστή τον Ρουντόλφ Νουρέγιεφ ως Ροντόλφο Βαλεντίνο, έμεινε επίσης στην κορυφή του βρετανικού box-office για δύο εβδομάδες, αλλά δεν έκανε μεγάλη επιτυχία στην Αμερική. Μετά από αυτό, ο Ράσελ είπε «κανείς στο Χόλιγουντ δεν θα μου έδινε να σκηνοθετήσω ούτε Β movie».[34]

Επιστροφή στην τηλεόραση και Ανεξέλεγκτες καταστάσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ράσελ επέστρεψε στην τηλεόραση με το William and Dorothy (1978) μια ματιά στη ζωή του Γουίλιαμ Γουόρντσγουορθ και της αδελφής του Ντόορθι και The Rime of the Ancient Mariner (1978), για τον Σάμιουελ Τέιλορ Κόουλριτζ.

Ο Ράσελ πήγε στο Χόλιγουντ για να γυρίσει την ταινία Ανεξέλεγκτες καταστάσεις (1980), τη μόνη απόπειρά του στην επιστημονική φαντασία. Δουλεύοντας με βάση το σενάριο του Πάντι Τσαγιέφσκι (βασισμένο στο μυθιστόρημά του), ο Ράσελ χρησιμοποίησε την τάση του για περίτεχνα οπτικά εφέ και βρήκε την ευκαιρία να προσθέσει το σήμα κατατεθέν του, τις θρησκευτικές και σεξουαλικές εικόνες. Το πρωτοποριακό σάουτρακ του Τζον Κοριλιάνο προτάθηκε για Όσκαρ. Η ταινία γνώρισε μέτρια οικονομική επιτυχία και άρεσε σε κριτικούς που κατά τα άλλα είχαν απορρίψει το έργο του Ράσελ. Ο Ρότζερ Ίμπερτ, ο οποίος είχε βάλει στις Δαιμονισμένες «μηδέν αστέρια» (ωστόσο, έβαλε τρία αστέρια τόσο στο Τόμι όσο και στο Lisztomania), του έδωσε την υψηλότερη βαθμολογία για έργο του Ράσελ (τριάμισι αστέρια).

Αν και η ταινία γνώρισε οικονομική επιτυχία, ο Ράσελ δυσκολεύτηκε να γυρίσει την επόμενη ταινία του. Το Beethoven's Secret, επρόκειτο να ξεκινήσει γυρίσματα όταν η χρηματοδότηση αποσύρθηκε την τελευταία στιγμή. Ο Ράσελ είχε υπογράψει συμβόλειο για να γυρίσει την ταινία Εβίτα, αλλά τελικά εγκατέλειψε το έργο όταν αρνήθηκε να παίξει η Ιλέιν Πέιτζ τον ρόλο της Εβίτας Περόν. Μια βιογραφική ταινία για τη Μαρία Κάλλας με τη Σοφία Λόρεν επίσης δεν βρήκε χρηματοδότηση. Ωστόσο, ο Ράσελ ανανεώθηκε καλλιτεχνικά όταν του προσφέρθηκε η ευκαιρία να σκηνοθετήσει όπερες. Έκανε τα έργα The Rake's Progress, Soldiers και Butterfly.[35]

Το επόμενο έργο του Ράσελ μετά τις Ανεξέλεγκτες καταστάσεις ήταν το The Planets (1983), για την ομώνυμη ορχηστρική σουίτα του Γκούσταβ Χολστ. Αυτή η τηλεταινία διάρκειας 53 λεπτών δημιουργήθηκε ειδικά για το The South Bank Show, το εβδομαδιαίο καλλιτεχνικό πρόγραμμα του δικτύου ITV στη Βρετανία. Πρόκειται για ένα βουβό κολάζ που ταιριάζει με φωτογραφικό υλικό με καθένα από τα επτά μέρη της σουίτας του Χολστ. Ο Τζον Κούλθαρτ έγραψε «εμφανίζονται οι γνωστές εμμονές του Ράσελ: ναζί, γυμνές γυναίκες και η αναπόφευκτη σταύρωση».[36] Αφού ουσιαστικά εξαφανίστηκε για δεκαετίες, το 2016 η ταινία επανακυκλοφόρησε σε DVD από την Arthaus Musik.[37]

Για το The South Bank Show, ο Ράσελ γύρισε επίσης το Vaughan Williams: A Symphonic Portrait (1984) για τον Ραλφ Βον Ουίλιαμς.

Ο Ράσελ επέστρεψε στις ταινίες μεγάλου μήκους με το σεξουαλικό θρίλερ Νύχτες της Τσάινα Μπλου (1984), με πρωταγωνιστές τους Άντονι Πέρκινς και Κάθλιν Τέρνερ για τη New World Pictures. Η ταινία γνώρισε μέτρια καλλιτεχνική επιτυχία και δεν έκανε καλές εισπράξεις, αλλά έγινε μεγάλη επιτυχία στο βίντεο.[38]

Όπερα και μουσικά βίντεο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη δεκαετία του 1980, ο Ράσελ σκηνοθέτησε μια σειρά από παραστάσεις όπερας. Το 1985, σκηνοθέτησε την όπερα Faust του Σαρλ Γκουνό, βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Γκέτε.[39] Η παράσταση ανέβηκε από την Κρατική Όπερα της Βιέννης, υπό τη διεύθυνση του Έριχ Μπάιντερ. Το 1986, σκηνοθέτησε μια παραγωγή του Μεφιστοφελή του Αρίγκο Μπόιτο, βασισμένη επίσης στον Φάουστ του Γκέτε: η παράσταση ανέβηκε στο Teatro Margherita στη Γένοβα.[40] Διηύθυνε επίσης επιτυχημένες παραστάσεις των Λα μποέμ και Μαντάμα Μπατερφλάι του Τζάκομο Πουτσίνι.

Ο Ράσελ δημιούργησε την εταιρεία Sitting Duck για να γυρίζει μουσικά βίντεο. «Τα βίντεο είναι μια μαγική νέα μορφή τέχνης», είπε. Μεταξύ των όσων γύρισε είναι τα « Nikita» του Έλτον Τζον και «Το φάντασμα της όπερας» του Άντριου Λόιντ Γουέμπερ.[38]

Vestron Pictures[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ράσελ σκηνοθέτησε το Gothic (1986) με τον Γκάμπριελ Μπερν, με θέμα τη νύχτα που η Μαίρη Σέλεϊ είπε την ιστορία του Φρανκενστάιν. Έκανε επιτυχία στο βίντεο για τη Vestron Pictures, η οποία υπέγραψε με τον Ράσελ συμβόλαιο τριών ταινιών.

Ο Ράσελ γύρισε ένα από τα μέρη της ταινίας Aria (1987) και για τη βρετανική τηλεόραση έκανε τα Ken Russell's ABC of British Music (1988) και A British Picture (1989).

Με τη Vestron, σκηνοθέτησε τη Σαλώμη (1988), μια ελεύθερη διασκευή του ομώνυμου αμφιλεγόμενου έργου του Όσκαρ Ουάιλντ, η οποία είχε απαγορευτεί από τα θέατρα του Λονδίνου τον 19ου αι. Η ταινία, που έγινε καλτ, είναι αξιοσημείωτη για την παρουσία της Ίμοτζεν Μιλέ-Σκοτ ως Σαλώμης.

Γύρισε δύο ακόμα ταινίες με τη Vestron: The Lair of the White Worm (1988) με τον Χιου Γκραντ, βασισμένη σε μια νουβέλα του Μπραμ Στόκερ και The Rainbow (1989), μια ακόμα διασκευή του Ντ. Χ. Λόρενς, που τυχαίνει να είναι και πρίκουελ του Ερωτευμένες γυναίκες. Η Γκλέντα Τζάκσον παίζει τη μητέρα του χαρακτήρα που είχε στην προηγούμενη ταινία.

Τέλος, ο Ράσελ σκηνοθέτησε την όπερα Μεφιστοφελής (1989).

Τα τελευταία χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην ταινία του 1990 Ρώσικη εστία, με πρωταγωνιστές τους Σον Κόνερι και Μισέλ Φάιφερ, ο Ράσελ έκανε μια από τις πρώτες σημαντικές εμφανίσεις του στην υποκριτική, υποδυόμενος τον Γουόλτερ, έναν γκέι Βρετανό μυστικό πράκτορα της MI6 που δυσαρεστεί τους αυστηρούς ομολόγους του της CIA. Ο Ράσελ έκτοτε έπαιζε ρόλους περιστασιακά.

Σκηνοθέτησε ένα τμήμα της ταινίας Τριλογία πάθους (1990) και στην τηλεόραση το The Strange Affliction of Anton Bruckner (1991).

Το 1991, ο Ράσελ σκηνοθέτησε την ταινία Η πόρνη, που ήταν ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη και χαρακτηρίστηκε ως ακατάλληλη για το σεξουαλικό της περιεχόμενο. Πολλές αίθουσες αρνήθηκαν ακόμα και να κυκλοφορήσουν αφίσες ή να διαφημίσουν μια ταινία με αυτόν τον τίτλο (Πόρνη), κι έτσι η ταινία πήρε τον νέο τίτλο If You Can't Say It, Just See It. Ο Ράσελ διαμαρτυρήθηκε για τον χαρακτηρισμό της βαθμολογίας ως ακατάλληλη, ενώ το Pretty Woman είχε εγκριθεί ως κατάλληλη, με το σκεπτικό ότι η δική του ταινία έδειχνε τις πραγματικές δυσκολίες του να είσαι πόρνη, ενώ η άλλη της εξωράιζε.

Η ταινία Prisoner of Honor (1991) έδωσε στον Ράσελ περαιτέρω ευκαιρία να εξερευνήσει το διαρκές ενδιαφέρον του για τον αντισημιτισμό μέσω μιας τεκμηριωμένης περιγραφής της Υπόθεσης Ντρέιφους στην Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία. Η ταινία παρουσιάζει τον Ρίτσαρντ Ντρέιφους στον κεντρικό ρόλο του συνταγματάρχη Ζορζ Πικάρ, ερευνητή του Γαλλικού Στρατού που εξέθεσε το στρατιωτικό κατεστημένο.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο Ράσελ είχε γίνει σελέμπριτι: η φήμη και η προσωπικότητά του τραβούσαν περισσότερο την προσοχή από τη δουλειά του. Βασιζόταν εν πολλοίς σε δικά του χρήματα για να συνεχίσει να γυρίζει ταινίες. Μεγάλο μέρος της δουλειάς του μετά το 1990 έγινε για την τηλεόραση (π.χ. η τηλεταινία του 1993 The Mystery of Dr Martinu), και συνέβαλε τακτικά στην εκπομπή The South Bank Show.

Το Prisoner of Honor (1991) ήταν το τελευταίο έργο του Ράσελ με τον Όλιβερ Ριντ. Η τελευταία του ταινία με την Γκλέντα Τζάκσον πριν εγκαταλείψει την υποκριτική για την πολιτική ήταν η ταινία Η μυστική ζωή του Arnold Bax (1992).

Σκηνοθέτησε τα Ο εραστής της λαίδης (1993), Mystery of Dr Martinu (1993), Treasure Island (1995), Alice in Russialand (1995), Ανεξήγητα φαινόμενα (1995, για τον Γιούρι Γκέλερ) και ένα επεισόδιο της σειράς Ερωτικές ιστορίες.

Τον Μάιο του 1995 τιμήθηκε με μια ρετροσπεκτίβα του που παρουσιάστηκε στο Χόλιγουντ[41][42] με τον τίτλο Shock Value. Περιελάμβανε μερικές από τις πιο επιτυχημένες και αμφιλεγόμενες ταινίες του και αρκετές από τις πρώτες παραγωγές του στο BBC. Ο Ράσελ παρακολούθησε το φεστιβάλ και συμμετείχε σε συζητήσεις μετά την προβολή κάθε ταινίας με το κοινό.[43]

Μεταγενέστερες ταινίες περιλαμβάνουν τα Dogboys (1998), The Fall of the Louse of Usher (2002) και Elgar: Fantasy on a Composer on a Bicycle (2002).

Ο Ράσελ έπαιξε έναν ρόλο καμέο στην κινηματογραφική μεταφορά του 2006 του μυθιστορήματος Brothers of the Head του Μπράιαν Άλντις καθώς και στην ταινία του 2006 Λέγε με Κιούμπρικ. Σκηνοθέτησε ένα μέρος της σπονδυλωτής ταινίας τρόμου Trapped Ashes (2007). Πριν από το θάνατό του, το 2011, κυκλοφορουσε η φήμη ότι ετοίμαζε δύο ταινίες, τις The Pearl of the Orient και Kings X .

Απόπειρες όπως τα The Lion's Mouth (2000) και The Fall of the Louse of Usher (2002) υπέφεραν από εξαιρετικά χαμηλό προϋπολογισμό (για παράδειγμα, γυρίσματα σε βίντεο στο κτήμα του Ράσελ, συχνά με τον ίδιο τον Ράσελ) και από περιορισμένη διανομή.

Το 2003 ο Ράσελ ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής στο 25ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας.[44] Έπαιξε επίσης στο "Final Cut", ένα επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς του BBC Waking the Dead,[45] στον ρόλο ενός ηλικιωμένου σκηνοθέτη ενός διαβόητου αστυνομικού δράματος της δεκαετίας του 1960.

Από το 2004, ο Ράσελ ήταν επισκέπτης καθηγητής στο Newport Film School του Πανεπιστημίου της Ουαλίας. Παρουσίασε επίσης τα Finest Film Awards (για πτυχιούχους κινηματογραφιστές του Νιούπορτ) τον Ιούνιο του 2005.

Ξεκίνησε την παραγωγή της πρώτης του μεγάλου μήκους ταινίας μετά από σχεδόν πέντε χρόνια. Ήταν το Moll Flanders, μια προσαρμογή του μυθιστορήματος του Ντάνιελ Ντεφόε, αλλά η ταινία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

Το 2007, ο Ράσελ έκανε την παραγωγή του A Kitten for Hitler, μιας ταινίας μικρού μήκους που φιλοξενήθηκε από τον ιστότοπο Comedybox.tv.[46]

Ο Ράσελ εντάχθηκε στο καστ της βρετανικής τηλεοπτικής εκπομπής Celebrity Big Brother τον Ιανουάριο του 2007, στην αρχή της σειράς, αλλά έφυγε οικειοθελώς μέσα σε μια εβδομάδα μετά από μια διαμάχη με τη συμπατριώτισσά του Τζέιντ Γκούντι. Σε ηλικία 79 ετών, ήταν τότε το γηραιότερο άτομο που διαγωνιζόταν στην εκπομπή.[47][48]

Ο Ράσελ και η σύζυγός του Ελίζ (Λίζι) Τριμπλ προσκλήθηκαν από τον Νεοϋορκέζο σεναριογράφο Σέιντ Ρουπ σε ένα ταξίδι έξι εβδομάδων στη Βόρεια Αμερική, που ξεκίνησε με ένα Βραβείο Συνολικής Προσδοράς στο φεστιβάλ Fantasia στις 20 Ιουλίου 2010, και συνεχίστηκε με μια προβολή της πιο διαβόητης ταινίας του Ράσελ, Οι δαιμονισμένες. Επόμενος σταθμός ήταν η Russellmania! στο Lincoln Center, μια επισκόπηση εννέα ταινιών του έργου του Ράσελ από τις Ερωτευμένες γυναίκες μέχρι Βαλεντίνο, με τον Ράσελ παρόντα σε κάθε βραδινή προβολή σε ένα σχεδόν sold-out εβδομαδιαίο φεστιβάλ. Στις 30 Ιουλίου 2010, στη βραδιά έναρξης, ο Ράσελ είδε μαζί με τη Βανέσα Ρεντγκρέιβ την 40ή επετειακή προβολή των Δαιμονισμένων και το επόμενο βράδυ προβλήθηκαν Οι αιώνιοι εραστές και το Ερωτευμένες γυναίκες.

Η American Cinematheque στο Λος Άντζελες φιλοξένησε στη συνέχεια τον Ράσελ στη Σάντα Μόνικα με προβολές των ταινιών Οι δαιμονισμένες, Ανεξέλεγκτες καταστάσεις, Τόμμυ και Lisztomania . Η περιοδεία ολοκληρώθηκε στο Τορόντο με μια κατάμεστη προβολή των Δαιμονισμένων στο Bloor Cinema.

Το 2008, ο Ράσελ έκανε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο στη Νέα Υόρκη με την εκτός Μπρόντγουεϊ παράσταση Mindgame στο SoHo Playhouse, ενός θρίλερ του Άντονι Χόροβιτς με πρωταγωνιστές τους Κιθ Κάρανταϊν, Λι Γκοντάρ και Καθλίν Μακνένι.

Προς το τέλος της ζωής του, ο Ράσελ σχεδίαζε ένα ριμέικ της ερωτικής μουσικής κωμωδίας του 1976 Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων.[49]

Προσωπική ζωή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ράσελ ασπάστηκε τον Ρωμαιοκαθολικισμό τη δεκαετία του 1950. Περιέγραψε τις Δαιμονισμένες ως το «τελευταίο καρφί στο φέρετρο της καθολικής μου πίστης».[50][51]

Νυμφεύθηκε τέσσερις φορές. Από τον πρώτο του γάμο με την ενδυματολόγο Σίρλεϊ Κίνγκτον από το 1958 έως το 1978 απέκτησε τέσσερις γιους και μια κόρη. Στη συνέχεια, νυμφεύθηκε τη Βίβιαν Τζόλι (1984-1991 τους πάντρεψε ο χειροτονημένος Άντονι Πέρκινς).[52] Το ζευγάρι απέκτησε έναν γιο και μια κόρη. Από το 1992 έως το 1997 ήταν νυμφευμένος με την ηθοποιό και πρώην μπαλαρίνα Χέτι Μπέινς.[53] Το ζευγάρι απέκτησε έναν γιο. Οι τρεις πρώτοι του γάμοι κατέληξαν σε διαζύγιο. Το 2001 νυμφεύθηκε την Αμερικανίδα ηθοποιό και καλλιτέχνιδα Ελίζ (Λίζι) Τριμπλ και ο γάμος κράτησε μέχρι τον θάνατό του.[14]

Θάνατος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κεν Ράσελ πέθανε στις 27 Νοεμβρίου 2011 σε ηλικία 84 ετών, έχοντας υποστεί μια σειρά εγκεφαλικών επεισοδίων. Πριν πεθάνει, άφησε ολόκληρη την περιουσία του στη γυναίκα του.[11]

Γραπτά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκτός από σενάρια, ο Ράσελ έγραψε επίσης το A British Picture: An Autobiography (1989). Εξέδωσε έξι μυθιστορήματα, μεταξύ των οποίων τέσσερα με θέμα τη σεξουαλική ζωή συνθετών: Beethoven Confidential, Brahms Gets Laid, Elgar: The Erotic Variations και Delius: A Moment with Venus.

Το τελευταίο του μυθιστόρημα (2006) ήταν επιστημονικής φαντασίας και ονομάζεται Violation. Είναι μια πολύ βίαιη φουτουριστική ιστορία μιας Αγγλίας όπου το ποδόσφαιρο έχει γίνει η εθνική θρησκεία.

Την εποχή του θανάτου του, ο Ράσελ έγραφε μια κινηματογραφική στήλη στο περιοδικό The Times.

Πολιτισμικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κάποιες επιπόλαιες αναφορές στον Ράσελ συχνά παραπέμπουν σε σεξουαλικές και θρησκευτικές (συχνά καθολικές) εικόνες στο έργο του.[54]

Στο μυθιστόρημά του Ο επίτιμος πρόξενος του 1973, ο Άγγλος μυθιστοριογράφος Γκράχαμ Γκριν περιλαμβάνει ένα απόσπασμα στο οποίο «ένας συντηρητικός βουλευτής είχε περιγράψει τη βρετανική υποψηφιότητα [στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μαρ ντε Πλάτα στην Αργεντινή] από κάποιον που ονομαζόταν Ράσελ ως πορνογραφική».[55]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13899285r. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Ken-Russell. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118791656. Ανακτήθηκε στις 13  Αυγούστου 2015.
  5. ↑ www.guardian.co.uk/film/2011/nov/28/ken-russell-dies-aged-84.
  6. ↑ (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 8  Αυγούστου 2021. 500095847. Ανακτήθηκε στις 9  Φεβρουαρίου 2024.
  7. ↑ Ανακτήθηκε στις 17  Ιουνίου 2019.
  8. ↑ www.acmi.net.au/creators/9890.
  9. ↑ The Sunday Times Magazine, The Sunday Times, 18 December 2011, page 64
  10. ↑ «Ken Russell, Women In Love director, dies at 84». BBC News. 28 November 2011. https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-15917073. Ανακτήθηκε στις 28 November 2011. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Derek Malcolm (28 Νοεμβρίου 2011). «Ken Russell obituary». The Guardian. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2015. 
  12. ↑ Mark Kermode, speaking to Lauren Laverne, on BBC2's The Culture Show, October 2006.
  13. ↑ 13,0 13,1 Wardrop, Murray (28 November 2011). «Ken Russell dies aged 84». The Telegraph (London). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 January 2022. https://ghostarchive.org/archive/20220112/https://www.telegraph.co.uk/culture/film/film-news/8919984/Ken-Russell-dies-aged-84.html. Ανακτήθηκε στις 28 November 2011. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 «Ken Russell». Telegraph. 28 Νοεμβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2014. 
  15. ↑ «Ken Russell Biography (1927-)». Filmreference.com. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2014. 
  16. ↑ Lanza, Joseph. Phallic Frenzy: Ken Russell and His Films. Chicago Review Press, 2007; (ISBN 1-55652-669-5)
  17. ↑ «BBC News - Ken Russell: A true British original». Bbc.co.uk. 28 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2014. 
  18. ↑ «Ken Russell's post-war London – in pictures» (στα αγγλικά). The Guardian. 2016-11-29. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/artanddesign/gallery/2016/nov/29/ken-russell-post-war-london-in-pictures-rolleicord-teddy-girls. Ανακτήθηκε στις 2021-11-11. 
  19. ↑ BRIEFING/ WHO & WHY: Beyond the Huw Seddon, George. The Observer 15 November 1964: 23.
  20. ↑ John Walker. (1993) "Monitor BBC TV programme - 1958-1965". Arts TV / artdesigncafe. Retrieved 29 November 2011.
  21. ↑ «A Clockwork Orange». catalog.afi.com. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2022. 
  22. ↑ "Oliver Burns--at the Stake and at Film Critics" Kramer, Carol. Chicago Tribune 22 August 1971: e3.
  23. ↑ Joseph Lanza Phallic Frenzy: Ken Russell and His Films p.48
  24. ↑ The Eisenstein file: LEE LANGLEY describes Ken Russell's work on the Deighton thriller, "Billion Dollar Brain" Langley, Lee. The Guardian 26 Oct 1967: 8.
  25. ↑ «DELIUS – Song of Summer Directed by Ken Russell: Film Music on the Web CD Reviews January 2002». Musicweb-international.com. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2014. 
  26. ↑ «BFI Screenonline: Dance of the Seven Veils (1970)». www.screenonline.org.uk. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2024. 
  27. ↑ Blakely, Rhys (1 March 2020). «Banned Ken Russell film Dance of the Seven Veils screened after 50 years» (στα αγγλικά). The Times. https://www.thetimes.co.uk/edition/news/banned-ken-russell-film-dance-of-the-seven-veils-screened-after-50-years-qlz0d229g. Ανακτήθηκε στις 1 March 2020. 
  28. ↑ «Ken Russell: A true British original». BBC. 28 November 2011. https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-10701521. Ανακτήθηκε στις 28 November 2011. 
  29. ↑ THE DEVILS | American Cinematheque
  30. ↑ Jeffries, Stuart (2011-04-28). «Ken Russell interview: The last fires of film's old devil» (στα αγγλικά). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/film/2011/apr/28/ken-russell-the-devils. Ανακτήθηκε στις 2024-04-27. 
  31. ↑ Ken Russell: A Director Who Respects Artists Kahan, Saul. Los Angeles Times 28 March 1971: n18.
  32. ↑ "The Oscar of His Dreams Is Wilde" Haber, Joyce. Los Angeles Times 30 April 1972: d15.
  33. ↑ «Russell, Henry Kenneth Alfred [Ken] (1927–2011), film, television, and opera director». Oxford Dictionary of National Biography (στα Αγγλικά). doi:10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-104393. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2024. 
  34. ↑ I thought I was all washed up The Guardian 9 July 1981: 13.
  35. ↑ MOVIES: KEN RUSSELL: OPERA HIGHS AFTER FILM LOWS Mann, Roderick. Los Angeles Times 22 January 1984: r14. /
  36. ↑ «The Planets by Ken Russell». 6 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2017. 
  37. ↑ Ken Russel (1983). The Planets (DVD: cat. no. 109168, Blu-ray: cat. no. 109169). Arthaus Musik. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Φεβρουαρίου 2017. 
  38. ↑ 38,0 38,1 BRITISH DIRECTOR KEN RUSSELL TRIES HIS HAND AT ROCK VIDEOS: Majendie, Paul. Chicago Tribune 4 April 1986: D.
  39. ↑ «Faust | Goethe, Summary, Characters, & Facts | Britannica». 18 Ιανουαρίου 2024. 
  40. ↑ «Il Mefistofele». IMDb. 
  41. ↑ Majendie, Paul (28 November 1995). «Ken Russell: Living proof that nothing succeeds like excess». Manila Standard. https://news.google.com/newspapers?nid=1370&dat=19951128&id=HJMVAAAAIBAJ&pg=6525,4387573. 
  42. ↑ «What happened on 12 May 1995». Los Angeles Times. http://articles.latimes.com/1995/may/12. 
  43. ↑ «Perform-Ography». The Martin Lewis Website. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2015. 
  44. ↑ «25th Moscow International Film Festival (2003)». MIFF. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2013. 
  45. ↑ Flanagan, Kevin (3 Αυγούστου 2009). «Introduction». Ken Russell: Re-Viewing England's Last Mannerist. Scarecrow Press. σελ. xi. ISBN 978-0810869554. 
  46. ↑ Russell, Ken (27 September 2007). «My Kitten for Hitler is all in the best bad taste». The Times (London). http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/film/article2538424.ece. 
  47. ↑ «Russell walks out of Big Brother» (στα αγγλικά). BBC News. 2007-01-08. http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/6239457.stm. Ανακτήθηκε στις 2022-07-10. 
  48. ↑ «Russell walks out on Celebrity Big Brother». The Independent (στα Αγγλικά). 8 Ιανουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2022. 
  49. ↑ Kemp, Stuart (9 Δεκεμβρίου 2011). «Remake of Erotic 'Alice In Wonderland' Co-Written By the Late Ken Russell a Go». The Hollywood Reporter. 
  50. ↑ Lim, Dennis (28 November 2011). «Ken Russell, Provocative English Director, Dies at 84». The New York Times. https://www.nytimes.com/2011/11/29/arts/ken-russell-controversial-director-dies-at-84.html. 
  51. ↑ Altered states. Bantam Books. 1991. ISBN 9780553078312. 
  52. ↑ The Victoria Advocate - 3 February 1985
  53. ↑ «Ken Russell: Film director whose style was unmistakable and whose love». The Independent (στα Αγγλικά). 29 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2024. 
  54. ↑ Roberts, Chris (2006). Heavy Words Lightly Thrown: The Reason Behind Rhyme. Thorndike Press. ISBN 0-7862-8517-6. 
  55. ↑ Greene, Graham (1973). The honorary consul. London: Bodley Head. ISBN 0-370-01486-3. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κεν_Ράσελ&oldid=10552603"